نقش آندومتریوز در باروری زنان، بیماری که دیر شناخته می گردد - مجله سامی

رویا پادمهر جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و لاپاروسکوپی و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا در تشریح بیماری آندومتریوز به عنوان یکی از مهم ترین علل دردهای لگنی، گفت: آندومتریوز جزو آن دسته از بیماری هایی است که علت اصلی آن شناخته شده نیست و در واقع یک بافت به نام آندومتر در داخل حفره رحم است که جنین بر روی آن رشد می نماید و در هر قاعدگی تخریب شده و با اتمام خونریزی مجددا رشد می نماید.

وی همچنین اضافه کرد: علت اصلی بیماری آندومتریوز ناشناخته است. بافت آندومتر در بیماران آندومتریوز بطور نابجا در نقاط مختلف لگن و شکم کاشته می گردد و رشد می نماید. این بیماری می تواند نقاط مختلف لگن و شکم و حتی بافت ریه را درگیر کند. درگیری تخمدان سبب ایجاد کیست شکلاتی یا آندومتریوما می گردد. درگیری در لیگامان های نگهدارنده رحمی در پشت رحم و در روده بزرگ و در روی لوله های حالب که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می نماید، می تواند ایجاد گردد.این نقاط به دلیل نفوذ عمقی بافت آندومتریوز به زیر چادرینه شکم درگیر آندومتریوز می شوند و درد شدید لگنی ایجاد می نمایند.

وی، اولین اقدام در تشخیص آندومتریوز دریافت توضیح حال دقیق از بیماران مطرح کرد و گفت: پرسش در مورد نظم قاعدگی، لکه بینی قبل از قاعدگی، لکه بینی بعد قاعدگی، دردهای لگنی در حول وحوش قاعدگی و شدت آنها، سابقه کیست تخمدانی در خود بیمار و فامیل بیمار مهم است.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، خاطرنشان شد: واقعیت این است که بیماری آندومتریوز در سنین باروری اتفاق می افتد و به هورمون های زنان در این سن بستگی دارد. بنابراین به طور عام باید گفت که بیماری از سنین بلوغ آغاز می گردد و به تدریج پیشرفت می نماید به گونه ای که تشخیص این بیماری در همه جهان 7 تا 10 سال دیرتر از زمان آغاز رشد آن صورت می گیرد.

پادمهر در خصوص چگونگی تشخیص و درمان دردهای غیر طبیعی لگنی، تشریح کرد: در واقع دردهای شدید لگنی چندین روز قبل و همچنین بعد از آغاز قاعدگی در برخی زنان وجود دارد که به آن ها دردهای بیمارگونه می گوییم، به ویژه در بیماری آندومتریوز با این دردها روبرو هستیم که معمولا به علت ضایعات عمیق آندومتریوز است که 5 میلی متر زیر لایه صفاق که احشا داخلی شکم را پوشانده است قرار گرفته و با نفوذ به این لایه، اعصاب ریشه ای لگن را به صورت دائم تحریک می نمایند و دردهای غیرقابل تحملی را برای بیماران ایجاد می نمایند. این دردها در مواقعی همچون اجابت مزاج وادرار کردن قبل یا بعد از قاعدگی نیز ایجاد می شوند. به همین منظور ما برای تشخیص درست، از بیماران زمان آغاز درد و مدت زمان آن را سئوال می کنیم و عدد درد را در بیمار به دست می آوریم.

پادمهر با اشاره به اینکه علت آندومتریوز به صورت دقیق تعیین نیست، اضافه کرد: نداشتن علت به معنای عدم توانایی در درمان نیست و اگر بیماری به موقع تشخیص داده گردد درمان پذیر است.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا با بیان اینکه درمان بیماری آندومتریوز می تواند درمان دارویی و یا درمان جراحی باشد، یادآورشد: درمان در هر بیمار با توجه به شرایط همان بیمار انجام می گردد و نمی توان درمان واحدی را برای همه بیماران توصیه کرد.پس از اینکه با توضیح حال کامل شک به بیماری آندومتریوز ایجاد شد ضروری است یک سونوگرافی داخلی در خانمهایی که ازدواج نموده اند و یا به وسیله مقعد در دختر خانم ها توسط پزشک رادیولوژیست و متخصص، تشخیص آندومتریوزانجام گردد و سونوگرافی از کلیه نیز باید برای همه بیماران انجام گردد. به این ترتیب اعضای درگیر آندومتریوز مشاهده و نقشه بیماری تعیین می گردد و در این صورت تیم جراحی لاپاروسکوپی آندومتریوز قبل از عمل اطلاعات کاملی از گسترش بیماری دارند. بنابراین کلیه تمهیدات لازم برای عمل جراحی کامل بیماران از قبل فراهم می گردد .

پادمهر توضیح داد: موضوع مهم این است که بیمار آندومتریوز باید یک بار عمل گردد و عمل وی کامل ترین عمل باشد و نحوه انجام عمل جراحی لاپاروسکوپی با تیم جراحی آندومتریوز باشد و عمل جراحی باز در درمان این بیماری جایی ندارد.

وی در ادامه تاکید نمود: درمان آندومتریوز یک درمان فوق تخصصی است به همین علت این درمان چه به صورت دارویی و چه عمل جراحی باید در مراکز تخصصی آندومتریوز انجام گردد.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا در خصوص بهترین زمان برای درمان بیماری آندومتریوز، توضیح داد: آغاز علائم ابتلا به آندومتریوز معمولا به صورت دردهای قاعدگی بیمارگونه و یا ناباروری و یا هر دو علامت با هم می باشد.در مورد هر بیمار تصمیم مستقل گرفته می گردد و ممکن است بیمار تحت درمان دارویی یا جراحی لاپاروسکوپی قرار بگیرد.

وی همچنین اضافه کرد: در خصوص شانس بیماریهای بدخیم در تخمدان، شانس بدخیمی در تخمدان خانمهای مبتلا به آندومتریوز حدود یک درصد بیشتر از خانمهای بدون ابتلا به آندومتریوز می باشد.

این جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و لاپاروسکوپی، تاکید نمود: هرچند آندومتریوز بر روی شکل و ساختار لگن و لوله های رحمی و باروری افراد تاثیر می گذارد و بر روی بافت و فولیکول های تخمدان تاثیر مخرب دارد اما این به آن معنا نیست که بیماران مبتلا به آندومتریوز لزوما همگی نابارور هستند. ما در فرآیند درمان بیماران آندومتریوز همیشه باروری افراد را در نظر می گیریم و حفظ باروری از درمان آندومتریوز جدا نیست. بنابراین در مرکز ناباروری ابن سینا که به صورت تخصصی کلینیک آندومتریوز در آن فعالیت دارد برای درمان در ابتدا حفظ باروری بیمار مدنظر قرار می گیرد و پس از آن درمان های دارویی و یا جراحی توصیه می گردد.

در ادامه، اعظم محمد اکبری جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری و سقط مکرر و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، با اشاره به اینکه به غیر از اندومتریوز علل دیگری برای دردهای لگنی وجود دارد، گفت: هرگونه آسیب در احشاء لگن از جمله دستگاه گوارش، ادراری و تناسلی می تواند منشا دردهای مزمن لگنی باشد.

وی در تشریح اینکه آیا همه دردهای لگنی غیرطبیعی هستند یا خیر، مطرح کرد: حدود 60 درصد زنان دردهای قاعدگی را تجربه می نمایند. این دردها از حدود یک الی دو سال پس از آغاز قاعدگی احساس می شوند. دردهای قاعدگی که به صورت دوره ای اتفاق می افتند و از یک الی دو ساعت قبل از قاعدگی آغاز شده و تا دو الی سه روز پس از آن ادامه پیدا می نمایند دردهای لگنی طبیعی یا به عبارتی فیزیولوژیک هستند و زنانی که درد قاعدگی را تجربه می نمایند معمولا در روزهای دیگر آن ماه درد لگنی ندارند زیرا هیچگونه آسیب داخلی در محوطه لگن وجود ندارد. در واقع دردهای قاعدگی به دنبال نوسانات نرمال هورمونی ایجاد می شوند. اما اگر در یک ماه زمان درد در زنان به صورت نامنظم و طولانی اتفاق بیفتد و میزان درد لگنی آنقدر شدید باشد که سبب مراجعه بیمار به پزشک گردد، در واقع دردهای لگنی غیرطبیعی محسوب می شوند.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا با اشاره به اینکه شیوع واقعی بیماری آندومتریوز به طور دقیق بیان نشده است، گفت: دردهای لگنی ناشی از آندومتریوز در بسیاری موارد تشخیص داده نمی گردد. در بسیاری مواقع ممکن است بیمار به موقع مراجعه ننموده و تحت آنالیز های کافی قرار نگیرد و یا پزشک برای مشکل وی تشخیص های دیگری غیر از آندومتریوز بدهد، بنابراین شیوع واقعی این بیماری به طور دقیق تعیین نیست اما به طور کلی گفته می گردد حدود ده درصد از زنانی که در سنین باروری هستند درگیر مشکل آندومتریوز هستند البته شیوع بیماری اندومتریوز در میان زنان نابارور بیشتر است . همچنین آمار مبتلایان به آندومتریوز در کشور ما نسبت به دیگر کشورهای جهان چندان متفاوت نیست.

محمد اکبری با بیان اینکه درد مزمن لگن به تنهایی یک تشخیص محسوب می گردد، تشریح کرد: در واقع درد در قسمت های دیگر بدن را به عنوان علامتی می دانیم که ممکن است ما را به تشخیص دیگری برساند اما در خصوص دردهای مزمن لگنی حالت ناهمگون است. یعنی پیچیدگی های خاصی دارد و مجموعه ای از اعضا در آن قسمت درگیر درد هستند و ما نمی توانیم بگوییم که در حال حاضر این درد مزمن لگن به این علت است و ما آن علت را درمان کنیم. بنابراین باید یکسری از موارد مختلف را به صورت همزمان در نظر بگیریم و برای آن که به درمان بهتری برسیم، مهم ترین بخش را دریافت توضیح حال از بیمار و بر اساس تعیینات درد مبنی بر این که این درد در کدام قسمت لگن بیشتر احساس می گردد و در چه صورت بیشتر شده و یا کاهش می یابد، آیا در طول شبانه روز میزان درد تغییر می یابد و یا از فعالیت فیزیکی بیمار تاثیر می پذیرد و سئوالاتی از این دست قرار می دهیم.

وی همچنین اضافه کرد: علائم همراه با درد نیز در کنار دریافت توضیح حال از بیمار آنالیز می گردد. مثلا به همراه درد علائم گوارشی، ادراری، خونریزی های غیرطبیعی نیز مورد توجه قرار می گیرد و پس از آن معاینه فیزیکی دقیق بیمار می تواند نقاط حساس و دردناک بیمار را نشان دهد. بعد از آن، آنالیز های آزمایشگاهی و تصویری مثل سونوگرافی و ام آر آی انجام می گردد که نهایتا درمان دارویی، جراحی و حمایتی (روانپزشکی) لازم برای این بیماران صورت می گیرد.