عرصه جهانی یزد در معرض تخریب! - مجله سامی

دستگاه های مرتبط با مدیریت شهری در زمان ثبت جهانی بافت تاریخی یزد متعهد شدند تا همگی از اصالت بافت تاریخی دفاع نمایند ولی متأسفانه امروز با ساخت سازه های بتنی و پارکینگ های متعدد، ایجاد پیاده روهایی با مصالح نامتناسب و تأسیسات غیرمنطقی برای این عرصه تاریخی، نه تنها تعهداتشان اجرایی نشده بلکه وجود و ماهیت این میراث جهانی به شدت تهدید شده است.

اگر چه بعضی از افراد و نهادها سعی دارند طبق وظیفه ذاتی خود، همیشه در صیانت و پاسداری از این بافت ارزشمند کوشش نمایند ولی نبود قانون محکم در حراست از بافت جهانی یزد و جلوگیری نشدن از بعضی سوء مدیریت ها، جهت نگهداری از این مهم را با چالش های جدی روبرو نموده است و این در حالی است که پاسداری از این مجموعه ارزشمند نیازمند همکاری و همیاری همه دستگاه ها، سازمان ها و مدیریت شهری است.

لزوم توجه جدی به جسم و روح بافت تاریخی یزد

رسول وطن دوست عضو هیأت نمایندگان ایران در کمیته میراث جهانی یونسکو در گفت وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به این که برای رسیدن به نقطه ثبت جهانی یک جهت طولانی را طی کردیم، اظهار کرد: در جهان وقتی ثبتی اتفاق می افتد کارها تازه شروع و فعالیت ها از ابتدا شروع می گردد تا به یک برنامه چندین ساله برسند و از ظرفیت بوجود آمده به برترین شکل استفاده نمایند.

وی اضافه نمود: ما در موضوع ثبت جهانی یزد به اقداماتی که باید بعد از ثبت انجام دهیم کمتر توجه کردیم تا کارهایی که باید در زمان ثبت انجام دهیم.

وطن دوست با بیان این که شهر تاریخی یزد، گنجینه و ذخیره ای برای داخل و بیرون از ایران است، گفت: بهره استفاده از بافت تاریخی باید در حوزه های مختلف کشور مانند توسعه فرهنگی، توسعه اجتماعی، توسعه زیر ساخت ها و حفاظت خود بافت مورد استفاده قرار گیرد.

این مقام مسئول اهمیت حفاظت از آثار تاریخی را اولین ثمره ثبت اسم کرد و اضافه نمود: در جهان هنگامی که یک بافت تاریخی به ثبت می رسد، مقصد گردشگری، فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و مالی می گردد.

عضو هیأت نمایندگان ایران در کمیته میراث جهانی یونسکو با اشاره به این که باید شهر تاریخی به یک دغدغه برای مردم تبدیل گردد، اظهار کرد: باید خود مردم به یاری دولتمردان بفرایند به سمت حفاظت از بافت، اگر بافت از نظر مالی ارزش اضافه نموده پیدا کند خود مردم به سمت حفاظت از آن می فرایند زیرا احساس می نمایند اگر در بافت زندگی نمایند بهتر است.

وطن دوست در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که آثار تاریخی از دو بخش مهم یکی جسم و دیگری روح آن اثر تشکیل شدند، اعلام کرد: برای زنده نگه داشتن یک اثر تاریخی باید همراه با جسم به روح اثر که بخش عمده و اصلی آن بوده، هم توجه کرد.

وی نبود ارتباط منظم میان پژوهش، بازسازی و معرفی را از مسائل درون سازمان (میراث فرهنگی) اسم کرد و گفت: پایگاه میراث فرهنگی باید بتواند کار پژوهش، بازسازی و معرفی را با یک نظم از پیش مشخص شده انجام دهد.

عضو هیأت نمایندگان ایران در کمیته میراث جهانی یونسکو با اشاره به این که پایگاه میراث فرهنگی نمی تواند در همه مسائل ورود پیدا کند، اظهار کرد: بافت تاریخی علاوه بر سلسله مراتب مدیریت شهری و خدمات رسانی، دارای اقشار مختلف مردم با دیدگاه های خیلی متفاوتی است که کار را برای ما سخت می نماید.

هماهنگی مدیران برای رشد مدیریت بافت لازم است

استرکیش لاروش رییس دفتر منطقه ای یونسکو در ایران به خبرنگار ایسنا با بیان این که حفظ ثبت جهانی با پلان مدیریتی یکی از ضرورت های اجرایی در این حوزه است، تأکید کرد: سرمایه گذاری با مشارکت مستمر بخش خصوصی لازم و لازم است.

وی اضافه نمود: اگر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی در زمینه استفاده از متخصصین بین المللی برای پلان مدیریت جهانشهر یزد از یونسکو درخواست داشته باشد، سازمان جهانی یونسکو با اعزام متخصصین بین المللی برای همراهی در زمینه اجرای پلان مدیریت شهری با ایران همکاری لازم را انجام می دهد.

رییس دفتر منطقه ای یونسکو در ایران، یاری های روش شناسی را مهمترین یاری یونسکو به مدیران استان یزد در راستای اجرای پلان مدیریتی دانست و گفت: روش شناسی متناسب با کلیات روش های مدیریتی و اجرایی یکی از برنامه های در دستور کار برای استفاده از متخصصین بین المللی است.

این مقام مسئول ادامه داد: مدیران استان یزد با تهیه پلان مدیریت شهر جهانی یزد ثابت کردند که به میزان کافی توان مدیریت صحیح و کارآمد جهانشهر یزد را دارند.

لاروش، هماهنگی بیش از پیش بین مدیران مختلف استانی و شهری را ضروری دانست و اضافه نمود: این مهم عامل اصلی تغییرات و رشد مدیریت شهری بافت تاریخی در یزد است.

وی توضیح داد: من احساس می کنم استانداری، شهرداری و میراث فرهنگی تمام توان خود را در راستای مدیریت، بازسازی و حفاظت از بافت تاریخی یزد به کار گرفته اند و این یکی از نقاط قوت شهر و استان یزد است.

این مقام مسئول، برنامه ریزی برای بهره مندی بیشتر افراد جوامع محلی از جهانی شدن بافت تاریخی یزد را یکی دیگر از اقدامات ضروری در این حوزه دانست و اعلام کرد: اگر افراد محلی در بحث گردشگری و جهانی شدن بافت ذینفع باشند مشارکت بیشتر و مستمری در برنامه های مدیریتی میراث فرهنگی خواهند داشت.

به هیچ وجه سازه بتنی در محدود 200 هکتاری عرصه جهانی قابل توجیه نیست

نجمه نادری، مسئول دفتر فنی پفراینده ثبت جهانی یزد در گفت وگو با خبرنگار ایسنا با بیان این که خوشبختانه بعد از طی کردن فراز و نشیب های متعدد و مستمر، یزد توانست با ایجاد همدلی لازم وارد فرآیند ثبت جهانی گردد، اظهار کرد: در آبان ماه 1393 با احیای پایگاه میراث فرهنگی مراحل اجرایی تهیه و تدوین پفراینده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد با حضور بیش از 20 نیروی متخصص و جوان، در دستور کار نهاده شد.

وی اضافه نمود: بعد از جمع بندی و تهیه بانک اطلاعاتی لازم از اردیبهشت سال 94، تیم اجرایی ثبت جهانی با حضور ثابت 12 نفر از متخصصین حوزه های مرتبط فعالیت جدی و رسمی خود را در پایگاه میراث فرهنگی یزد شروع کرد.

مسئول دفتر فنی پفراینده ثبت جهانی یزد در ادامه با بیان این که پفراینده ثبت جهانی شهر یزد در بهمن 1394 تکمیل و برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال شد، گفت: ارزیاب سازمان جهانی یونسکو در پی ارسال پفراینده تهیه شده در شهریور ماه 1395 برای آنالیز های دقیق تر به استان یزد سفر و بعد از ارزیابی های اجرا شده نهایتاً بافت تاریخی شهر یزد در تیرماه 1396 در اجلاس کراکوف به ثبت جهانی رسید.

نادری محدوده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد را حدود 195 هکتار به اسم عرصه به هم پیوسته و 680 هکتار را به اسم محدوده حریم بافت جهانی یزد دانست و اعلام کرد: بعد از کوشش های اجرا شده جمعاً 900 هکتار به اسم بافت تاریخی به ثبت جهانی رسیده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که در فرآیند ثبت جهانی یزد یک سری تعهدات نگهداری از بافت به وسیله ایران داده شده است، گفت: تمام دست اندرکاران ایران برای نگهداری بافت تاریخی یزد مسئول بوده و اگر به هر علتی این بافت ارزشمند در لیست خطر خارج از ثبت جهانی قرار گیرد انگشت اتهام به تمام مسئولان و دست اندرکاران در داخل و خارج استان کشیده می گردد.

این مسئول با بیان این که به هیچ وجه سازه بتنی در محدود 200 هکتاری عرصه جهانی قابل توجیه نیست، اضافه نمود: در پلان مدیریت بافت جهانی یزد آمده، هرکاری که به موجب برهم زدن اصالت بافت تاریخی گردد خلاف قانون بوده و این در حالی است که متأسفانه به علت بعضی سوء مدیریت ها و وجود سازه های بتنی، پارکینگ های نامتعارف با سازه های خشتی بافت و وجود تأسیسات غیرمنطقی بافت تاریخی و جهانی یزد را در معرض خطر تخریب قرار داده است.

لزوم کنترل ساخت و ساز در محدوده بافت جهانی یزد

مسئول دفتر فنی پفراینده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد با اشاره به این که کنترل ساخت و سازهای شهری در محدوده بافت جهانی و حراست از خط آسمان بافت تاریخی، از جمله تعهدات ایران به سازمان جهانی یونسکو برای نگهداری از بافت تاریخی یزد است، اظهار کرد: حفظ ارزش های بافت تاریخی به منظور زنده نگه داشتن اصالت و یکپارچگی کالبد بافت تاریخی و تقویت صلح و همزیستی تاریخی ادیان، مهمترین تعهدات ایران و مدیران ارشد استان یزد به یونسکو در قابل بافت جهانی این شهر است.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: هر اقدامی که منجر به حذف اصالت و سابقه ارزشمند بافت تاریخی یزد را تهدید کند خلاف تعهدات ایران در قبال این بافت تاریخی و جهانی است.

استفاده از مصالحی به جز خشت و گل در بافت تاریخی اصالت بافت را تهدید و آن را در معرض تخریب قرار می دهد.

وی استفاده از سازهای بتنی و غیر همسو با بافت خشتی را از جمله اقدامات نادرست در راستای تهدید اصالت بافت جهانی یزد دانست و اعلام کرد: نوع سازه خشتی ایجاب می نماید که به هم گسسته و پشت به پشت هم باشد و هر جایی که پیوند این بافت گسسته گردد، محل قطع اتصال راه نفوذ تخریب بوده و در نهایت منجر به تخریب های سلسله وار در زیرساخت بافت جهانی یزد می گردد.

این کارشناس ارشد معماری با بیان این که تغییر نوع سازه های در نقاط مختلف بافت خشتی همان حذف لکه سازه ای بافت است، اسم کرد: استفاده از مصالحی به جز خشت و گل در بافت تاریخی و جهانی یزد اصالت بافت را از بین برده و این میراث جهانی را در معرض زلزله و ریختن قرار می دهد.

نادری با اشاره به ضرورت حراست از ارزش های کالبدی بافت خشتی یزد، تأکید کرد: سیستم های تأسیساتی نظیر آب، گاز، برق و تلفن باید به ارزش های بافت تاریخی احترام گذاشته و با ایجاد راهکارهای فنی متناسب با سازهای خشتی نسبت به حراست از این مهم اقدام نمایند.

مسئول فنی پفراینده ثبت جهانی یزد حراست از خط آسمان بافت تاریخی را از دیگر ضرورت های اجرایی در قابل ثبت جهانی بافت تاریخی یزد دانست و اعلام کرد: منظر شهر تاریخی از دو زاویه داخل بافت و خارج بافت قابل مشاهده است، بر این اساس تمام ساخت و سازهای شهر و حومه یزد به نوعی خط آسمان بافت جهانی یزد محسوب می گردد.

وی با بیان این که شروع ثبت جهانی شروع نماینده حرکتی مثبت در شهر یزد بود، اضافه نمود: این حرکت زمانی برای دارالعباده بد است که نتایج و اثرات مشخص شده آن طور که باید و شاید محقق نشوند.

این استاد دانشگاه، قانونمدار شدن به منظور تدوین وجود قوانین سیستم ساخت سنتی در بافت تاریخی، وجود الزامات اجرایی و تأمین امکانات لازم را از جمله بایدهای اجرایی در راستای رسیدن به نتایج مثبت ثبت جهانی اسم کرد و ادامه داد: اگر ما نرویم به سمت تربیت نیروی متخصص نظیر کارشناس و استادکار در بحث پلان مدیریت بافت تاریخی و جهانی یزد ضربه خواهیم خورد.

نادری اعلام کرد: مردم در ابتدا ارزش مدار شدن را می پذیرند به شرط آن که ابزار ارزش مدار شدن در دست آنها باشد و تسهیلات لازم برای تأمین زیرساخت های تأسیساتی متناسب با بافت تاریخی تأمین گردد.

لزوم توجه به لایه بندی حریم عرصه جهانی یزد

وی با اشاره به این که متأسفانه فرایند فعالیت حراست از بافت تاریخی یزد در بعضی از حوزه ها کاملاً متوقف و یا با سرعتی بسیار کم و کند در حال اجراست، گفت: بحث لایه بندی حریم میراث جهانی یکی دیگر از ضرورت های اجرایی مدیریت بافت تاریخی و جهانی یزد است که پیش از این در پایگاه میراث فرهنگی انجام می شد.

این مسول با بیان این که به هیچ وجه سازه بتنی در محدود 200 هکتاری عرصه جهانی قابل توجیه نیست، اضافه نمود: در پلان مدیریت بافت جهانی یزد آمده، هر کاری که به موجب برهم زدن اصالت بافت تاریخی گردد خلاف قانون است.

مسئول دفتر فنی پفراینده ثبت جهانی یزد با بیان این که هر نوع کاربری که جاذبه جمعیتی فراتر از ظرفیت بافت تاریخی را در پی داشته باشد، خلاف ضوابط پلان مدیریت بافت جهانی است، توضیح داد: ساخت پارکینگ که علاوه بر انسان ها ماشین های زیادی را هم به محدود بافت جهانی می کشاند تهدیدی جدی برای عرصه جهانی یزد است.

بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی بالغ بر 900 هکتار شامل 730 هکتار بافت به هم پیوسته مرکزی و بعضی از هسته های محلات تاریخی در تاریخ 16 اسفند 1384 با شماره ثبت 15000 به اسم یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و حریم استحفاظی مشخصی برای آن در نظر گرفته شد.

این بافت تاریخی در ادامه و با پیگیری های فراوان با توجه به معماری تاریخی ارزشمند و دست نخورده و منحصربفردش در 18 تیرماه سال 1396 هم در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.