خبرنگاران پرنده نگری فرصتی برای آشتی با طبیعت - مجله سامی

اکوتوریسم به عنوان یکی از رویکردهای جدید گردشگری مبتنی بر طبیعت به دلیل نقشی که در نزدیک شدن انسانها با طبیعت و به قولی آشتی با آن دارد طی دهه های اخیر در برنامه های توسعه گردشگری بسیاری از کشورها قرار گرفته و مورد استقبال گردشگران داخلی و خارجی نیز واقع شده است.

سالهاست که انسان با خشونت با طبیعت برخورد می کند در حالی که آشتی با آن برای ادامه حیات ضروری است.

ایران به دلیل تنوع زیستگاهی به ویژه تالاب ها، دو سوم گونه های پرندگان خاورمیانه را در خود جای داده است، اما سهم آن از پرنده نگری جهان در مقایسه با سایر کشورها بسیار محدود است.

مراسم روز جهانی پرنده مهاجر از سال 1993 میلادی با موضوع تشویق و ترغیب شهفرایندان به شناخت پرندگان و حفاظت از آنها هر سال در دهم ماه می مصادف با 20 اردیبهشت برگزار می گردد و اول آذر هر سال نیز روز ملی پرنده نگری در ایران نام گرفته است.

در اهمیت توسعه پرنده نگری همین بس که این فعالیت را به عنوان یک شیوه حفاظت از زیستگاه های پرندگان در اکوسیستم های تالاب ها، آبگیرها و دریاچه های تحت حفاظت محیط زیست می توان محسوب کرد.

تا به امروز حدود یک سوم پرندگان جهان (535 گونه) در ایران مشاهده شده است این در حالی است که آمارها از خطر انقراض بیشتر از 12.4 درصد از کل پرندگان جهان یعنی کمی بیش از 192 گونه خبر می دهند.

بخش اعظمی از پرندگان آسمان ایران را پرندگان مهاجر شامل قو، غاز، اردک، آبچلیک و کاکایی ها تشکیل می دهند که بیشتر در استان های شمالی کشور دیده می شوند.

تنوع گونه های زیستی و پرندگان در استان خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از استان های گردشگرپذیر کشور بسیار است و میزبانی سالانه 15 هزار پرنده مهاجر بخشی از ظرفیت های ارزشمند در این عرصه می باشد.

بهترین شهرستان های خراسان رضوی از نظر زیستگاه برای پرندگان مهاجر در زمستان، مشهد، سرخس، خواف، تربت جام و تایباد است که سرخس و آبگیرهای کشف رود در مشهد جایگاه خاصی را در این زمینه دارد.

15 هزار پرنده مهاجر

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار خبرنگاران گفت: پرندگان مهاجر زمستانه آبزی و کنار آبزی، از اواسط تابستان به زیستگاههای تالابی و رودخانه ای این استان مهاجرت می کنند، سالانه حدود 15 هزار قطعه پرنده مهاجر زمستانه در اکوسیستم های آبی استان سرشماری می شوند، سرشماری پرندگان مهاجر هر سال بطور همزمان در سراسر کشور از اواسط دی ماه تا اوایل بهمن ماه ، به روش مستقیم انجام می گردد.

تورج همتی افزود: تعداد گونه های مشاهده شده در هر سال حدود 40 گونه می باشد، و این گونه ها با سپری شدن فصل سرما، به تدریج به مناطق شمالی بر می گردند.

وی ادامه داد: گونه هایی همچون اردک سرحنایی، اردک بلوطی و اردک سرسفید از گونه های مهم و در خطر انقراض می باشند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: علاوه بر پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی، گروهی از پرندگان خشکی زی و شکاری ها نیز از مهاجران زمستانه استان محسوب می شوند که در پاییز و زمستان در زیستگاه های استان مشاهده می گردند و از این گروه نیز گونه هایی همچون عقاب صحرایی و سنقر سفید از گونه های مهم و در خطر انقراض محسوب می شوند.

وی افزود: طبیعت گردی یکی از ظرفیت های مهم گردشگری در جهانی امروز است که باید بیش از این به آن توجه کرد و بیشتر مورد توجه و معرفی قرار داد.

همتی به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی در زیستگاههای خراسان رضوی از دهه های قبل تا به امروز اشاره و گفت: میزان آب رودخانه ها و تالاب ها در برخی مناطق تغییرات فراوان داشته که این تخریب و کاهش مطلوبیت شرایط، تاثیر مستقیم بر میزان ورود پرندگان مهاجر دارد.

وی ادامه داد: پرندگان حلقه مهمی از زنجیره غذایی طبیعت هستند که در تعادل غذایی نقش اساسی ایفا می کنند و از طرف دیگر زیبایی شناختی این پرندگان در اقتصاد کشور مهم است. همچنین اهمیت پرندگان مهاجر از نظر ذخایر ژنتیکی کشور از فواید ورود این گونه ها به شمار می رود.

سرشماری زمستانی پرندگان

معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز در این زمینه گفت: سرشماری پرندگان مهاجر آبی در جهان یک برنامه بلند مدت نظارت و پایش در فصل زمستان با تاکید بر تالابها و مناطق تجمع پرندگان آبی زمستان گذران می باشد.

محمد عرفانی افزود: این برنامه از سال 1967 میلادی توسط دفتر بین المللی تحقیقات تالابها و پرندگان آبزی (IWRB) که در حال حاضر دفتر تالاب های بین المللی (Wetlands International) نامیده می گردد سازماندهی شده و امروزه در اغلب کشورهای جهان اجرا می گردد.

وی ادامه داد: اطلاعات سرشماری بلند مدت پرندگان آبی به عنوان پایه و اساس برآورد اندازه و فرایند تغییرات جمعیت پرندگان استفاده می گردد و ارزش قابل توجه علمی و حفاظت از تنوع زیستی پرندگان آبی دارد.

معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: در این استان نیز هر سال سرشماری زمستانی پرندگان به منظور آگاهی از شرایط جمعیت پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی با استفاده از تلسکوپ، دوربین های چشمی در سدها، آبگیرها و تالاب های متعدد انجام می گردد.

وی افزود: در سال گذشته 38 گونه شامل انواع کشیم ها شامل کشیم کوچک و بزرگ، باکلان بزرگ، حواصیل خاکستری، آنقوت، تنجه، اردک سرسبز و خوتکا، اردک نوک پهن، اردک مرمری، اردک تاجدار، اردک سرحنایی، اردک بلوطی، اردک سیاه کاکل و امثال آن با جمعیت بیش از 15 هزار و 700 قطعه در خراسان رضوی سرشماری شد.

عرفانی ادامه داد: سال جاری هم سرشماری در دی ماه انجام خواهد شد و با توجه به کمبود اکوسیستم های آبی، خراسان رضوی جمعیت و غنای گونه ای بسیار ندارد و پرنده نگران خارجی بسیار اندک هستند.

قاچاقچیان دشمن جان پرندگان

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: از مهترین گونه هایی که تحت حفاظت اتحادیه جهانی و در رده پرندگان در حال انقراض محسوب می شوند می توان به اردک بلوطی، سنقر سفید، گیلانشاه دم سیاه، پلیکان، اردک سرحنایی و خروس گلی اشاره کرد که در دسته گونه های آسیب پذیر هستند.

وی افزود: همچنین در دسته پرندگانی که در فصل گرما وارد این استان می شوند باید از سبزه قبا به عنوان گونه مهم و در حال انقراض نام برد.

همتی ادامه داد: خراسان رضوی در حوزه اقامتگاهی ویژه پرندگان شکاری جزو بهترین استان های کشور است و گذرگاهی برای پرندگانی مانند شاهین یا بالابان که بیشترین جمعیت را در کشور دارند محسوب می گردد.

وی با بیان اینکه از ابتدای سال جاری بیش از هزار قطعه پرنده وحشی در این استان از قاچاقچیان کشف شده است گفت: چالش حضور قاچاقچیان و دلالان این گونه از پرندگان نیز به مراتب در خراسان رضوی بیشتر است هرچند در این سال ها یگان حفاظت سازمان محیط زیست استان در مشهد و شهرستان ها به خوبی توانسته این موضوع را مدیریت کند و موارد متعددی از بازگردانی این پرندگان به چرخه طبیعی خود را داشته است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی افزود: پیش از هر اقدام نیازمند آموزش عمومی در این حوزه هستیم تا برای حفظ این گونه ها به عنوان ذخایر ژنتیکی آینده و اکولوژی طبیعت تلاش گردد و از هرگونه اقدامی که به اکولوژی محیط زیستی آن ها صدمه می زند، جلوگیری گردد.

اقدامات پیشگیرانه از آنفلوآنزا

وی با بیان اینکه به منظور پیشگیری از شیوع انواع بیماری در حیات وحش با تاکید بر بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، اقدامات متعددی در استان اجرا شده است ادامه داد: دستورالعمل پیشگیری و کنترل بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان 2 بار در سال به تمامی واحدهای تابعه ابلاغ و بر انجام اقدامات تاکید می گردد.

همتی گفت: در این راستا پایش مراکز نگهداری از حیات وحش استان نظیر باغ وحش وکیل آباد، باغ پرندگان و سایت های تکثیر و پرورش به صورت مداوم انجام می گردد.

وی افزود: همچنین زیستگاه های آبی در سراسر استان برای این منظور در نیمه دوم سال جاری به صورت ماهانه یکبار مورد پایش قرار می گیرد و جداول و فرم مخصوص پایش زیستگاه های آبی استان با تاکید بر نوع گونه پرندگان، جمعیت و بررسی شرایط عمومی پرندگان تنظیم و به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال می گردد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه داد: در راستای افزایش حفاظت فیزیکی تالابها هماهنگی و همکاری بیش از پیش با نیروی انتظامی در صورت مواجهه با شکارچیان و حامالان پرندگان وحشی در تمامی نقاط و گذرهای اصلی و فرعی استان اجرا شده است.

وی گفت: پایش زیست محیطی صنایع مرتبط نظیر کشتارگاه های طیور نیز برای این منظور انجام می گردد.