سه نسل از موزه ها را پشت سر گذاشته ایم - مجله سامی

سجاد باغبان ماهر (مشاور هنری و استادیار موزه و جهانگردی دانشگاه هنر اصفهان) در نشستی با عنوان سنجه از سلسله نشست های بایدها و نبایدهای موزه داری ایران که در موزه دفینه برگزار گردید، درباره دانش موزه داری صحبت کرد و گفت: دانش موزه داری در ایران و جهان تغییر نموده است. در یک مقاله انگلیسی درباره تحول موزه ها صحبت شده و می گوید که سه نسل از موزه ها را پشت سر گذاشته ایم. در این مقاله آمده معمولاً از نسل اول موزه ها بوی نفتالین می آمد، چون اولویت بر حفاظت از موزه ها بود و پژوهشگران و بازدید نمایندگان نمی توانستند با اشیای موزه ای ارتباط بگیرند.

در نسل دوم موزه ها تغییر کرد و مدرن و نوسازی شدند. در نسل دوم موزه ها بوی پلاستیک و نویی می دادند و هیچ صدایی در موزه ها نبود. خیلی از افراد با قیافه های جدی و خشک وارد موزه می شدند، همه چیز مرتب بود و افراد بمباران اطلاعاتی می شدند. در نسل سوم با آمدن هوش مصنوعی و جستجوهای اینترنتی خیلی چیزها عوض شد. اطلاعات دیگر چیز نایابی نیست. الان می گویند باید از موزه بوی قهوه و سر و صدای افراد بیاید یعنی موزه باید محل رفت و آمد باشد و مردم قرارهایشان را در موزه ها بگذارند.

وی گفت: کسی نمی تواند بگوید وظیفه حفاظت از موزه خارج شده است. دانش موزه ای در ایران جوان است. پژوهشگران موزه از موزه ها جوان تر هستند. ولی الان کتاب هایی در این زمینه نوشته شده و اتفاقاتی رخ می دهد تا دانش موزه داری در ایران شکل بهتری داشته باشد.

باغبان معتقد است: نسل موزه های بزرگ در جهان سرآمده است. بنا به دلایلی از جمله دلایل مالی و قانونی، دیگر موزه هایی شبیه به موزه بریتانیا به علت قوانین کنوانسیون های فرهنگی شکل نمی گیرد، چون کشورها اجازه نمی دهند که اشیای آنها از کشورشان خارج گردد و در جایی دیگر به نمایش بگذارند. دیگر کشورها و جوامع محلی و بومی ارزش اشیا را می دانند. بنابراین از این نوع جمع گرایی ها عبور نموده ایم. در حال حاضر موزه های گویا و تخصصی و کوچک بوجود آمده اند که اتفاقاً خیلی از آنها خصوصی هستند و تعدادشان هم بیشتر می گردد.

استادیار موزه و جهانگردی دانشگاه هنر اصفهان گفت: موزه ها می توانند عنصر متمرکز اقتصاد یک شهر باشند. شهر لانس در فرانسه یک قطب صنعتی بود اما به دلایل مختلفی از جمله چالش های زیست محیطی و مسائل مالی، کارخانه ها و صنایع این شهر دچار رکود شدند. مسئولان دولت برای اینکه این شهر از رونق نیفتد و مردمش برای کار مجبور به مهاجرت نشوند، تصمیم گرفتند شعبه ای دیگر از لوور را در لانس ایجاد نمایند. بنابراین بزرگترین پروژه نمایشگاه های موقت در این شهر برگزار گردید.

حتی اولین نمایشگاه آن مصادف شد با نمایشگاه امپراطوری گلهای سرخ که سال 2019 درباره هنر قاجار در ایران برگزار گردیده بود. با این کار چند صد هزار جهانگرد جذب شد چند صد هزار بلیت فروخته شد، احتیاج به رستوران و اقامتگاه در شهر موجب شد تا این شهر زنده گردد. اقتصاد موزه پیچیده است شاید خودش نتواند خرجش را در بیاورد ولی می تواند یک شهر را به لحاظ مالی نجات دهد.

وی اضافه کرد: معتقد نیستم که همه کارکنان موزه باید فارغ التحصیل موزه ای باشند ولی باید در سطح مدیریتی این تخصص وجود داشته باشد. بیشتر موزه ها حداقل در تیم کارشناسی یکی دو نفر که موزه داری خوانده باشند را دارند هر چند که این رشته دانشگاهی خیلی مهجور مانده است ولی در سالهای اخیر اتفاقاتی برای آن افتاده است از جمله اینکه واحدهای درسی حمل و نقل و بسته بندی اشیای موزه ای دایم زمانی هیچ استادی زیر بار تدریس آن نمی رفت. بسته بندی اشیای موزه ای به مهارت و دانش زیادی احتیاج دارد. ما در موزه به این رشته احتیاج داریم ولی آن را به صورت تجربی یاد گرفته بودیم.

در موزه داری درس روابط عمومی وجود نداشت اما الان درس گردآوری اشیای موزه ای تدریس می گردد تا مهارتها را تقویت کند درس طراحی و برگزاری رویدادهای موزه ای را نیز با همکاری آقای قاسم نژاد در برلین آنالیز کردیم. این درس در دانشگاه های آلمان تدریس میشد الان آن را هم ارائه می کنیم.