بازی محلی چیلینگ آغاجی، تمرینی برای همبستگی گروهی - مجله سامی

بازی های محلی از جمله سرگرمی های گروهی و خانوادگی از گذشته تا به امروز بوده است که به ویژه در مراسم نوروزی همچون سیزده بدر برگزار می شده است، از گذشته تا کنون در بعضی از این بازی ها نه تنها تمام افراد از هر گروه سنی که مردان و زنان و دختران و پسران به همراه هم شرکت داشته اند و بازی چیلینگ آغاجی از این دسته است.

این بازی ها و آیین ها سده ها سینه به سینه منتقل شده و در طول زمان تکامل و گسترش یافته اند، بازی محلی چیلینگ آغاجی از محبوب ترین و جذاب ترین بازی های محلی این منطقه بوده که متاسفانه امروزه کم رنگ شده است.

آموزش و انتقال این بازی همچون دیگر بازی های محلی از نسلی به نسل دیگر انجام می پذیرد و افراد از سنین مختلف در کنار هم به بازی می پردازند، به طوری که در یک بازی ممکن است افرادی از سه نسل در کنار هم بازی نمایند که این خود سبب تحکیم ارتباط نوجوانان و جوانان با افراد سالمندتر می گردد.

در این بازی نه تنها افراد با سنین مختلف در کنار هم به بازی می پردازند که از گذشته تا کنون مردان و زنان و دختران و پسران نیز در یک گروه در کنار هم به بازی می پرداختند و بدین ترتیب حس همکاری و همبستگی خانوادگی و گروهی قوی تری میان افراد خانواده، فامیل و کل روستا ایجاد می شد.

نحوه اجرا و مراحل بازی چیلینگ آغاجی

بازی چیلینگ آغاجی با اختلافاتی در اسامی و مراحل در نقاط مختلف استان اردبیل دیده می گردد، این بازی احتیاج به فضای باز و دو چوب به نام های چیلینگ (چوبی به اندازه کف دست و به ضخامت انگشت انسان(دولک)) و آغاج (چوب دستی به اندازه تقریبا 75 سانتیمتر(الک)) دارد و معمولا دو نفره و گاهی نیز گروهی اجرا می گردد.

در شکل دو نفره به قید قرعه نفر اول معین می گردد، سپس محل آغاز بازی را با کشیدن یک خط در روی زمین مشخص می نمایند و آن را مره می نامند، بازیکن بر سر مره طوری می ایستد که نوک پایش لب گودی قرار بگیرد، سر چوبدستی را با دست راست طوری در مشت می گیرد که تقریبا دو سانتیمتر از سر آن آزاد باشد و بعد چیلینگ را به طور افقی روی دست خود می گذارد و به سر چوبدستی تکیه می دهد.

در این حالت چیلینگ را به هوا پرتاب می نماید و موقع فرود آمدن با چوبدستی (آغاج) محکم به آن می زند؛ هر چه دورتر پرتاب کند، حریفان نمی توانند درست نشانه گیری نمایند و اگر چیلینگ را یکی از حریفان در هوا بگیرد، طرف می سوزد و دور بازی عوض می گردد.

بازیکن پس از زدن اولین توخماقی، چوبدستی را افقی روی مره می گذارد، یکی از بازیکن های طرف مقابل چیلینگ را برداشته و از همان جا آغاج را هدف گرفته و می زند؛ اگر چیلینگ به آغاج بخورد، بازیکن می سوزد و اگر چیلینگ جایی بیافتد که با مره به اندازه طول چوب دستی فاصله داشته باشد، چیلینگ انداز می سوزد و بازی را ادامه می دهد.

در بازی گروهی دو گروه به قید قرعه معین می گردد که یک گروه به عنوان چوب انداز و گروهی به عنوان چوب گیر هستند، این انتخاب به طریقه قرعه کشی یاتر یا خشک انتخاب می گردد. دو چوب در این بازی به اندازه 75سانتی متر تا یک متر به عنوان آغاج و چوبی دیگر به اندازه تقریبی 20 سانتیمتر به نام چیلینگ، استفاده می گردد.

برای آغاز بازی، بازیکنان بر سر مره می ایستند و قسمت انتهایی آغاج را گرفته و چیلینگ را بر روی دست خود می گذارند و آن را به بالا پرتاب نموده و با آغاج به آن ضربه می زنند؛ به این مرحله توخماق می گویند.

افراد گروه مقابل ابتدا سعی می نمایند چیلینگ را با چوب های در دستشان و یا با دست بزنند و اگر پیروز نشدند یک نفر چیلینگ را با دست به طرف آغاج که بر روی مره خوابانده شده پرتاب می نماید، اگر چیلینگ با آغاج برخورد کرد، فرد می بازد و در غیر این صورت، توخماق دو بار دیگر تکرار می گردد که در صورت نباختن فرد به مرحله یانی یا آغایانی می رسد.

سوزاندن در مرحله آغایانی با مرحله توخماق فرق می نماید، در این مرحله چیلینگ باید به نقطه ای بیوفتد که فاصله اش از مره کمتر از اندازه آغاج باشد، وگرنه فرد چوب انداز لاپ یانی می گردد.

یک بخش از بازی که به آن آرزو اورک (آرزو به دل) گفته می گردد، مرحله ای است که چیلینگ توسط افراد چوب گیر در هوا گرفته می گردد، در این صورت جای گروه چوب گیر و چوب انداز عوض می گردد.

هجوم فرهنگ شهری به روستاها مهم ترین عامل تهدید بازی های محلی

به گفته افرادی که دارای سنین بین 50 تا 90 سال هستند، این افراد بازی را از پدران و پیرانشان در کودکی آموخته اند اما متاسفانه با توجه به ثبت نشدن و مکتوب نشدن آیین های گذشتگان، اسناد و مدارکی بر جای نمانده است.

انجام بازی چیلینگ آغاجی علاوه بر تقویت مهارت های ذهنی و جسمی پسران و دختران، حس همکاری و همبستگی را در میان آن ها تقویت می نماید، این بازی مهارت های ضربه زدن، پرش طول، زمانبندی و همکاری گروهی را در نوجوانان و جوانان تقویت نموده و سبب می گردد نوجوانان و جوانان اوقات بیکاری خود را در هوای آزاد در کنار بزرگترهایشان به بهترین شکل ممکن سپری نمایند و ساعات شاد و مفرحی را داشته باشند.

غنی و بکر بودن این بازی مهمترین شاخصه آن بوده و این بازی سده هاست که سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است و شادی و هیجان ایجاد شده در بازی تاثیر مثبت بر سلامتی روح و جسم افراد دارد.

مهمترین عامل تهدیدنماینده بازی های محلی، هجوم فرهنگ شهری به روستاهاست، به طوری که بچه ها و نوجوانان آرام آرام از فرهنگ غنی و کهن خود فاصله گرفته و با روی آوردن به بازی های کامپیوتری و موبایل، بازی های بومی و محلی خود را به آرامی به دست فراموشی می سپارند.

برای احیا و زنده نگه داشتن بازی چیلینگ آغاجی در کنار اقدامات برای ثبت ملی آن که در سال 99 انجام شد، برگزاری جشنواره بازی های محلی در بعضی مناسبت ها و انجام تحقیقات میدانی در خصوص این بازی و تهیه فیلم و مصاحبه با پیران و پیشکوتان روستایی و عشایری توسط پژوهشگران می تواند تاثیرگذار باشد.

بازی های محلی آذربایجان، بازی هایی بکر و غنی هستند که شناسایی و گسترش آن ها می تواند گامی در جهت حفظ هویت ملی و قومی این منطقه باشد و تشویق جوانان و بچه ها به انجام مرتب بازی ها علاوه بر تضمین سلامت جسمی و روحی آنان، تمرینی خوب برای آموختن همبستگی، همکاری، روحیه برنده شدن و تلاش و تلاش است.